Икримадан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Оишага:
«Садақа қил, эй Оиша, бир дона хурмони бўлса ҳам. Чунки у оч қолганни тўйдиради ва худди сув оловни ўчиргандек, хатони ўчиради», дедилар».
Шарҳ: Ҳамма нарсани куйдириб кетаётган оловни сув ўчиради. Инсонни икки дунёсини куйдириб кетаётган гуноҳларини эса садақа ўчиради.
Бас, билиб-билмай қилган гуноҳларим-хатоларим ўчиб турсин, деган инсон бева-бечораларга, фақир-фуқароларга, етим-есирларга ва муҳғожларга садақа қилиб туриши керак. Ана шунда мақсадга эришади.
Садақа фақат маълум катта ҳажмда бўлиши шарт эмас. Бир дона хурмо бўлса ҳам садақа бўлаверади. Садақа оч қилган инсоннинг қорнини тўйдиради. Садақа уни қилган одамнинг хатосини ўчиради.
Ушбу ҳадиси шарифдан олинадиган фойдалар:
1. Раҳбар ва олим одамлар ўзларига қарашли кишиларни садақага чорлаб туришлари лозимлиги.
2. Аризмаган нарса демай, топганини борича садақа қилса қабул бўлиши.
3. Садақа очларга бўлиши яхшилиги.
4. Садақа ўз соҳиби гуноҳини ювилишига сабаб бўлиши.

202. (278). Қайс ибн Ибоддан ривоят қилинади:
«Албатта, садақа худди сув оловни ўчиргандек хато ва гуноҳларни ўчиради».
Шарҳ: Бу ривоят олдингисининг такрори.

203. (279). Абдуллоҳ ибн Масъуддан ривоят қилинади:
«Бир киши Аллоҳга етмиш йил ибодат қилди. Сўнг фоҳишага қўл урди ва Аллоҳ амалини ҳабата қилди. Кейин шол бўлиб ўтириб қолди. Бас, мискинларга садақа қилаётган бир кишини кўрди ва олдига бориб ундан бир дона нон олди. Кейин ўша нонни бир мискинга садақа қилди. Бас, Аллоҳ уни мағфират қилди ва унга етмиш йиллик амалини қайтарди».
Шарҳ: Улуғ саҳобий Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу сиз билан бизга садақанинг фазли, унинг гуноҳларни мағфират қилинишига сабаб бўлиши ҳақида ўта ибратли бир қиссани айтиб бермоқда.
«Бир киши Аллоҳга етмиш йил ибодат қилди».
Афтидан мазкур одам илми йўқ обид бўлганга ўхшайди. Чунки, олим бўлганида илми уни бундай ишдан тўсар эди. Илмсиз одамларгина етмиш йил ибодатдан кейин адашиши мумкин. Шунинг учун ҳалиги одам етмиш йил ибодатдан...
«Сўнг фоҳишага қўл урди ва Аллоҳ амалини ҳабата қилди».
Фоҳиша ишнинг касофатини қаранг, ўзи катта гуноҳ бўлиб ёзилиши етмагандек, ундан олдин қилинган етмиш йиллик ибодатни ҳам беҳуда кетишига сабаб бўлди.
Фоҳиша иш азоби охиратга қоладиган гуноҳ ва ўзидан олдинги ибодат ҳамда солиҳ амалларни ҳабата қилибгина қолмайди. Балки унинг касофати бошқа тарафлардан ҳам бало офатларга сабаб бўлади. Етмиш йил ибодат қилган жоҳил ҳам фоҳиша иш қилиб гуноҳга ботди, етмиш йиллик ибодати ҳабата бўлди ва...
«Кейин шол бўлиб ўтириб қолди».
Ибодатга ҳам, гуноҳ ишлар, жумладан фоҳиша иш қилишга ҳам ярамай қолди. Ўтирган жойида нажот излай бошлади.
«Бас, мискинларга садақа қилаётган бир кишини кўрди ва олдига бориб ундан бир дона нон олди».
Садақа қилинган нонни қўлига тутиши билан вужудини ғалати бир ҳис қамради. Қалби садақа қилаётган кишига нисбатан шукрона туйғусига тўлди. Пешона териси билан топган нарсасини ҳожатманд одамларга бераётган бу инсонга нисбатан ўзида чексиз эҳтиром уйғонганини сезди. У бирдан ўзи сезмаган ҳолда садақа қилган одамни дуо қилишга турди; Шундай одамлар бор бўлсин! Улар камчилик кўрмасин! Соғ бўлсин! Муродларига етсин! Ҳаётида ғам кўрмасин!
Кейин ўзига қайтди. Бахтсизлигини қайтадан ҳис этди. Унинг ҳам садақа қилгиси келди. Лекин нимани садақа қилади? Садақа қиладиган ҳеч нарсаси йўқ-ку? Бирдан қўлидаги нонга қаради. Шу нонни садақа қилсам бўлармикан, деди ўзига ўзи.
«Кейин ўша нонни бир мискинга садақа қилди».
Унинг қўлидан садақани қабул қилиб олаётган мискиннинг юзида мамнуният аломатлари пайдо бўлди. Кейин вужуди қувончга тўлди. Мақсади ҳосил бўлганидан Аллоҳ таолога шукрлар айтиб шол одамни дуо қилди. Бу ҳолатни кўрган шол одамда умид учқунлари пайдо бўлди.
«Бас, Аллоҳ уни мағфират қилди ва унга етмиш йиллик амалини қайтарди».
Аллоҳ таоло бировдан олинган нонни мискинга садақа нияти ила берилганини қабул қилди. Мазкур садақа туфайли шол одамнинг гуноҳини мағфират қилди. Гуноҳи мағфират қилингани билан бирга Аллоҳ таоло унинг ҳабата бўлган етмиш йиллик ибодати савобини ҳам қайтариб берди.
Ушбу ривоятдан олинадиган фойдалар:
1. Етмиш йил ибодат қилган одам ҳам фоҳиша иш қилиши хавфи борлиги.
2. Гуноҳ туфайли ибодат ҳабата бўлиши.
3. Гуноҳ туфайли шол ёки шунга ўхшаш балоларга гирфтор бўлиш мумкинлиги.
4. Бировдан олган садақани бошқага садақа қилиш мумкинлиги.
5. Садақа гуноҳларни мағфират бўлишига сабаб бўлиши.
6. Садақа ҳабата бўлган амални қайтишига сабаб бўлиши.

204. (280). Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«У ўлим олдида «Нон соҳибини эсланглар», деди».
Шарҳ: Ушбу ривоят ҳам садақанинг фазли ҳақида. Бир киши бир дона нон берган бўлса ҳам, бу иш вазиятга қараб катта бир эҳсоннинг ўрнига ўтиши, садақа берган киши учун муҳим бир солиҳ амал бўлиши мумкин.
Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудек улуғ саҳобий ўлимлари олдидан бир пайтлар ўзларига битта нон садақа қилган бир кишини эсга олишлари мана шуни кўрсатади.
Шу билан бирга, Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳу бундан олдин ўтган ривоятдаги етмиш йил ибодатдан кейин фоҳиша иш қилиб амали ҳабата, ўзи шол бўлган ва бировдан олган нонни мискинга садақа қилиб гуноҳи мағфират қилинган ва етмиш йиллик амали қайтарилган кишининг қиссасига ишора қилган бўлишлари ҳам мумкин.

205. (281). Абдурроҳман ибн Зайд ибн Асламдан, у отасидан ривоят қилинади:
«Луқмон ўғлига: «Эй ўғлим, агар хатога йўл қўйсанг, дарҳол садақа тайёрла», деди».
Шарҳ: Демак, садақа яхши ният билан, чин кўнгилдан чиқариб қилинса, банда қилган гуноҳларнинг ювилишига сабаб бўлиши мумкин экан. Шунинг учун ҳазрати Луқмон алайҳиссалом ўз ўғилларига шу нарсани насийҳат қилган эканлар. Буни биз ҳам эслаб, амал қилишимиз, садақага рағбат қилишимиз лозим экан.
Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу бир марта Аср намозини жамоат билан ўқий олмай қолганда нархи икки юз минг бўлган ерини садақа қилган.
Ибн Умар розияллоҳу анҳу қай бир намозни жамоат билан ўқий олмай қолса, ўша кечаси ухламай намоз ўқиб чиқар эди. Бир куни Шом намозини кечикиб, иккита юлдуз чиққанида ўқиди ва шу камчилик учун иккита қулни озод қилди.

"Яхшилик ва силаи раҳм китобидан"