«Эзгу иш қилганларга чиройли (савоб – жаннат) ва зиёдалик (Аллоҳнинг дийдорини кўришлик) бордир. Уларнинг юзларини қоралик ҳам, хорлик ҳам қопламас. Айнан ўшалар жаннат аҳлидирлар, улар у ерда мангудирлар. Гуноҳ ишларни қилганларга эса, ҳар бир гуноҳга ўшанинг баробарида жазо (бордир) ва уларни хорлик қоплар. Улар учун Аллоҳ тарафидан сақловчи йўқ. Уларнинг юзлари гўё зулматли туннинг бир бўлаги билан қоплангандекдир. Ана ўшалар дўзах аҳлидирлар. Улар у ерда мангудирлар» (Юнус сураси, 26–27-оятлар).
“Эзгу иш қилганларга чиройли (савоб – жаннат) ва зиёдалик (Аллоҳнинг дийдорини кўриш) бордир”. Яъни, тавҳид аҳлига жаннат ва Аллоҳнинг жамолига назар солиш бор. Анас ибн Молик розийаллоҳу анҳу ривоят қилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан Аллоҳ таолонинг “зиёдалик” ояти ҳақида сўрашди. У зот алайҳиссалом: “Дунёда гўзал амал қилганларга чиройли – жаннат ва зиёдалик – Аллоҳ таолонинг жамолига назар солиш бор”, дедилар.
Имом Муслим раҳимаҳуллоҳ Суҳайб розийаллоҳу анҳудан, у киши Набий алайҳиссаломдан ривоят қилади. У зот айтдилар: «Жаннат аҳли жаннатга кирганда, Аллоҳ азза ва жалла: “Бирон нарсани зиёда қилиб беришимни хоҳлайсизларми?!” дейди. Шунда бандалар: “Ахир, юзларимиз оқарди, жаннатга кирдик, дўзахдан нажот топдик-ку?!” дейишади. Парда кўтарилади. Раббилари азза ва жалланинг жамолига назар солишдан кўра бандаларга севимлироқ бирон нарса берилмади».
Имом Насоий ҳам Суҳайб розийаллоҳу анҳудан ривоят қилади. «Набий алайҳиссаломдан: “Эзгу иш қилганларга чиройли (савоб – жаннат) ва зиёдалик (Аллоҳнинг дийдорини кўриш) бордир” ояти ҳақида сўралганда, у зот алайҳиссалом бундай жавоб қилдилар: “Жаннат аҳли жаннатга, дўзах аҳли дўзахга кирганда, бир нидо қилувчи: “Эй аҳли жаннат, сизларга Аллоҳ таолонинг ваъдаси бор. У сизни мукофотлашни истайди”, дейди. (Нидо қилувчи жаннат аҳлига у ердаги аввалги ва охирги киши эшитадиган овозда сўзлайди). Шунда жаннат аҳли: “Юзимиз ёруғ бўлди, тарозимиз оғир келди, дўзахдан озод этилдик-ку?!” дейди. Парда кўтарилади, улар Парвардигорга қарашади. Аллоҳга қасам, Парвардигорга назар солишдан кўра уларга севимлироқ ва кўзларини қувонтирувчироқ бирон нарса берган эмас».
Убай ибн Каъб айтади:“Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан Аллоҳ таолонинг Каломидаги икки зиёдалик ҳақида сўрадим. Набий алайҳиссалом: “Раҳмоннинг юзига назар солиш”, деб жавоб бердилар.
Бир ўринда “зиёдалик” бу бир яхшиликнинг ўн баробари ва ундан ҳам ортиғига кўпайтирилишидир, дейилади. Ибн Аббоснинг ривоятида Али ибн Абу Толиб розийаллоҳу анҳумо: «“Зиёдалик” бу марвариддан қурилган уй бўлиб, ундаги ҳар бир хонанинг тўрт мингдан эшиги бор”, деган.
Мужоҳид: “Зиёдалик”ни Аллоҳ таолонинг мағфирати ва розилигидир”, деб тафсир қилган. Абдураҳмон ибн Зайд ибн Аслам: “Чиройли”, яъни, жаннат ва “зиёдалик” Аллоҳ таолонинг дунёда фазлидан берган нарсаларини қиёмат куни ҳисоб-китоб қилмаслигидир”, деб фикр билдирган.
Абдураҳмон ибн Собит: «“Чиройли” бу хушхабар, “зиёдалик” Аллоҳ таолонинг жамолига назар солишдир. Зеро, Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилган: “У кунда баъзи юзлар яшновчи, Парвардигорларига боқиб турувчидир” (Қиёмат сураси, 22–23-оятлар)», дея тафсир қилади.
Язид ибн Шажара бундай дейди: «“Зиёдалик” булутларнинг жаннат аҳли устидан юриб, уларга шу вақтгача кўринмаган барча ноёб нарсаларини ёғдиради ва: “Эй жаннат аҳли, сизларга нима ёғдиришимни истайсиз?” деб сўрайди. Шундан кейин улар нимани хоҳлашса, ўшани ёғдиради».
“Уларнинг юзларини қоралик ҳам, хорликҳам қопламас”. Яъни, уларни “қоралик”, ғубор, “хорликҳам”, дўзах аҳли каби шармандалик ҳам “қопламас”, етмас,ўраб олмас. Яъни, Аллоҳ таоло ҳузурида тўпланишганда,уларга ғубор етмас ва хорлик ўраб олмас. Ибн Аббос “қоралик”ни юзнинг қорайиши”, деса, Ибн Баҳр “дўзахнинг тутуни”, деган.
“Айнан ўшалар жаннат аҳлидирлар, улар у ерда мангудирлар”. Яъни, жаннат аҳллари ҳеч бир араз, шунингдек, дўзахнинг тутуни ва шу каби бирон ғубор қайғу етмаган ҳолда жаннатда абадий қоладилар.
“Гуноҳ ишларни қилганларга эса…” Яъни, дунёда ёмон ишлар, гуноҳи кабира, Аллоҳ таолога осийлик, Парвардигор ва Расулига кофир бўлиш, динни ёлғонгачиқариш каби турли гуноҳларни содир этганларга “ҳар бир гуноҳга ўшанинг баробарида жазо (бордир)”, дунёда қилган ёмон амаллари баробарида охиратда Аллоҳ таолодан иқоб бордир. Бундан ортиқ зиёда қилинмас. Улар зулм кўрмаслар..
Бир ўринда“жазо”дан мурод дўзах дейилган. “Ва уларни хорлик қоплар”, тубанлик ва шармандаликўраб олади. “Улар учун Аллоҳ тарафидан”, яъни Парвардигорнинг азобидан “сақловчи йўқ”, уларни азобланишдан ҳеч ким тўхтатиб, қутқариб қололмайди. “Уларнинг юзлари гўё зулматли туннинг бир бўлаги билан қоплангандекдир”.
Абу Жаъфар: “Гуноҳ ишларни қилганларнинг юзларига тун зулматидан кийдирилади”, деган. “Ана ўшалар дўзах аҳлидирлар. Улар у ерда мангудирлар” (Юнус сураси, 26–27-оятлар). Жаннат ва дўзахаҳли ўртасидаги фарқ жуда катта. Уларнинг орасида ҳеч бир алоқадорлик йўқ.
Мифтоҳиддин РОЖИДДИНОВ
Андижон шаҳридаги «Девонабой» жоме масжиди имом-хатиби.
“Ҳидоят” журналининг 2020 йил 10-сонидан
- 100071, Тошкент шаҳар, Шайхонтохур тумани, Сузукота ko'chasi 50-уй.
- 998 95 195-16-10
