«Менга дуо қилинг ва сизга ижобат қилурман... »

(Ғофир сураси, 60-оят). 

Дуо сўзи арабчадан таржима қилганда  - илтижо, сўраш, чақириш, тилаш, исташ каби маъноларни англатиб, банданинг Аллоҳ таолога энг яқин ва энг мақбул ҳолати ҳисобланади. Фуқаҳолар дуони ҳам ибодат санашади.

Ҳар куни Аллоҳ таоло ҳузурига биз бандалар томонидан қилинган миллиардлаб дуолар кўтарилади. Аммо, базида кўпчилигимиз «нега дуоларим қабул бўлмаяпти?» дея куюниб, сиқилиб, сабабларини қидира бошлаймиз.  Уламолар, банданинг дуоси Аллоҳ таоло ҳузурида қабул бўлишининг ҳам дуо қилишнинг бир нечта қоидаларини келтириб ўтишган:  

• Ҳалол луқма. Яни дуо қилувчининг егулиги ҳалолдан бўлсин.Саъд ибн Абу Ваққос дуолари ижобат бўлмаганидан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга шикоят қилди. Шунда жанобимиз унга шундай маслаҳат бердилар: «Эй Саъд, ҳаром (луқмани емак)дан чекингин! Чунки кимнинг қорнига ҳаром луқма кирар экан, унинг дуоси қирқ кунгача ижобат бўлмас»
• Ҳалол-пок либос. Яъни либослари ҳалол ва нажосатлардан пок бўлсин. 
• Аллоҳ таоло дуосини қабул этишига шубҳа қилмаслик.Балки ишонч, кўнгил ҳотиржамлиги билан дуо қилсин. Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Ижобатига ишонган ҳолингизда Аллоҳга дуо қилинг! Билиб қўйингки, ғофил ва сўраган нарсасига эътибори йўқ кимсаларнинг дуосини Аллоҳ ижобат қилмас!» 
• Хато ва гуноҳларига янгидан тавба қилиш.Чунки, ташқи томонини поклаб ички дунёси (қалби) нопок ва кир бўлган инсоннинг ҳам дуоси ижобат бўлмайди. 
• Сўраган нарсасининг талабида шошма-шошарлик қилмаслик.Ижобатига ишонч ва умид билан сабр қилсин. «Дуо қилдим-ку, нега мақсадим хосил бўлмайди?» деб қаноатсиз бўлмасин. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганлар: «Банданинг дуоси ижобат этилади. Фақат гуноҳни сўрамаса, қариндошчилик риштаси узилишини сўрамаса ва шошилмаса…»
• «Истибто» қилмаслик.Яъни мақсад ҳосил бўлишига эҳтиёжсизлигини изҳор қилиб «Ижобат бирор кун бўлар», демасин, балки ўз муҳтожлигини тан олган ҳолда ижобатни умид билан, муштоқ бўлиб кутсин.
• Дуода малолланмалик, чунки малолланувчининг дуоси қабул этилмайди.
• Ижобатни Аллоҳ таолонинг ихтиёрига ташлаб қўймаслик.Яъни худди ўзини муҳтож эмасдай кўрсатиб, «Хоҳласанг мени кечир, хоҳламасанг кечирма, ихтиёринг» деганга ўхшаш дуо қилмасин. Балки Аллоҳга зорланиб, илтижо билан ялиниб-ёлборсин.
• Дуода бардавомлик. Дуони кетма-кет, ҳатто етти мартагача бардавом қилсин.
  
  
• Дуодан юз ўгирмаслик. Банда фақат зиёнга кирганидагина эмас, балки неъматларга кўмилиб, роҳат-фароғатда яшаётган чоғида ҳам дуодан юз ўгирмасин.Шундай қилса, бошига мусибат тушганида дуоси тезроқ ижобат этилади.
• Ҳамд ва саловат. Дуодан олдин Аллоҳга ҳамду сано, Расулуллоҳга саловоту саломлар айтсин.Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дуо қилишни тавсия этганлар.
• Иқрорлик. Гуноҳкор, осий эканини эътироф этиб, ихлос билан дуо қилсин.
  
  
• Дуода, оммани, мусулмонлар жамоасини унутмаслик.Улар ҳаққига ҳам яхши дуо қилсин. Шунингдек, ўзини билган ва билмаган барча гуноҳларининг авфини сўраб, барча ҳожатларини раво бўлишини Аллоҳдан талаб қилсин.
• Дуо сўзларини қўшиқ айтгандек оҳангга солиб талаффуз қилмаслик шарт.
  
  
• «Ғариб (ажабтовур) дуо» қилмаслик.Яъни, «Эй Роббим, менга жаннатнинг ўнг томонидан оқ рангли, чап тарафидан яшил тусли қаср ато этгин» деганга ўхшаш дуолар.
• Аллоҳ илҳом этган яхшиликларни дуода сўраш.Дуо кўринишини олдиндан тайёрлаб олмасин. Акс ҳолда дуо чин қалб тубидан чиқмайди. 
• Дуода «таманни»дан сақланиш.Яъни сўраган нарсасини Аллоҳга топширди-да, уни юзага чиқариш ҳаракатига тушмади. Бепарво ҳолда «Аллоҳдан сўраб қўйганман, У албатта беради, бошқа ҳаракатга ҳожат йўқ» деб, дангасалик қилмасин. 
• Дуодан олдин таҳорат ва ғусл олиш.Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай қилишга ўргатганлар. 
• Қиблага юзланиб ўзи учун дуо қилишдан бошлаш. 
• Қўлларини елка рўбарўсига кўтариб, кафтларни юзи томонга қарата очиб дуо қилиш. 
• Чўккалаб ўтирган ҳолда дуо қилиш. 
• Дуо вақтида қўлларни тирсак юқорисини кўкрагига ёпиштириб олиш.Ҳудди мискинлар таом сўраб тиланаётган суратда бўлсин. 
• Дуода товушини баланд кўтармаслик керак. 
• Дуо сўнггида қўлларини юзига суртиш.Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон дуодан фориғ бўлсангиз, юзларингга масҳ қилинглар», деганлар. 
• Дуода «омийн» деб дуо қилиш керак. 
• Ижобатни ҳис қилганда Аллоҳга ҳамд айтиш.Ижобат вақти ортга сурилганида ҳам, унинг беҳикмат эмаслигини унутмаган ҳолда ҳамд айтсин. 
• Дуо учун энг яхши вақтларни танаш.Масалан: жума намозининг азон маҳали, жума кунининг охирги вақтлари, ҳар намоздаги азон ва такбир оралиғи, такбир вақти, чоршанба кун пешин ва аср оралиғи, ҳар кун завол вақти, саҳар вақти, жума кечаси, ражаб ойининг аввалги кечаси, шаъбон ойининг ўн бешинчи кечаси, ийд кечалари, айниқса Рамазон ойи ифтор вақтлари ва қалб эриб юмшаган вақтларни ғанимат билиш керак. Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида тиловат қилди. Тиловатга қулоқ тутган сахобаларнинг қалблари «сариёғ»дек эриб кетди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қалблар юмшаган вақтда дуо қилиб қолинглар, чунки у раҳматдир!» дедилар. Аллоҳ таолонинг қудрат ва азаматига шоҳид бўлган вақтлар, беморлик вақтлари, ватанда йироқда бўлган вақтлар, яъни мусофирлик, фарз намозлардан кейинги вақтлар, хатми Қуръон вақтлари, Ихлос сурасини ўқигандан кейин, адади юздан ортиқ мусулмон жамоатида, сажда вақти, тиловатдан кейин, ёмғир вақти, маййит олдида, хўроз қичқирган вақтда, зикр мажлисларида, имом «валаддооллийн» деганда, Каъбани кўрганда кўпроқ дуо қилиб қолсин. Кўрсатиб ўтилган вақтларнинг дуо қилиш учун энг афзал вақтлар экани кўп аҳли илмлар тажрибасида синалгандир. 
• Дуо учун табаррук жойларни танлаш.Масалан, пайғамбар ва солиҳларнинг дафн этилган маконлари, Масжидул-Ҳаром, хусусан Байтуллоҳ эшиги ва Мақоми Иброҳим оралиғи. 
• Дуода энг муҳим нарсаларни сўраш.Масалан, мағфират, яъни гуноҳларнинг авф этилиши, офият, яъни дину-диёнатда саломатлик, соғлом ақида, муъафат, яъни Аллоҳ сизни бошқалар зиёнидан, бошқаларни эса сизнинг зиёнингиздан асрашини сўраш мақбулдир. 
• Қисқа ва лўнда. Дуони учун «жавомеъ», яъни лафзи қисқа, сермаъно сўзларни танласин.Оиша онамиз айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «жавомеъ» сўзлар билан дуо қилишни ёқтирар эдилар”. 
• Энг афзал дуо кишининг ўзи учун, ота-онаси ва фарзанди учун қилган дуоларидир. 
• Шунингдек, кишининг ғойибона биродари хаққига қилинган дуолар ҳам тез ижобат бўлиши айтилган. 
• Аллоҳ учун энг маҳбуб дуо:«Эй Аллоҳ, Муҳаммад алайҳиссалом умматини кечиргин, уларга рахм қилгин!» дуосидир. 

Қуйидаги инсонларнинг дуосини ғанимат билиб, улардан дуо олишга шошилиш лозим:

• Беморнинг дуоси. 
• Адолатли раҳбарнинг дуоси.Чунки ривоятларда айтилишича: «Андаккина адолат олтмиш йиллик ибодат баробаричадир» 
• Мусофирнинг дуоси. 
• Аллоҳ йўлидаги ғозийларнинг дуоси. 
• Ота-онанинг дуоси 
• Илмига амал қилувчи тақводор олимнинг дуоси 

Шунингдек мазлумлар дуосидан эҳтиёт бўлиш лозим. Ўзи учун ўлим ва бошқа балоларни сўраб дуо қилиш ҳам асло мумкин эмас. 

Яна, Фарзанд ва аҳлияларининг зиёнига ҳам дуо қилиш, яъни қарғаш яхши эмас. Шундай инсонлар борки ҳатто унга зулм қилувчиларни ҳам қарғаб дуо қилишмайди. Чунки золимдан чекилган азият бу дунёда оғир бўлса-да, охиратда киши фойдасигадир.

Манба

Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади